شعار تبلیغاتی: یک جهان فرصت، یک ایران جهش؛ هر ایرانی یک نقش باشکوه
سن: ۵۸ سال
محل تولد: مشهد
تحصیلات: دکترای معارف اسلامی علوم سیاسی
سمت‌های مهم:
عضو شورای راهبردی روابط خارجی (از ۱۳۹۳)
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام (از ۱۳۹۲)
دبیر شورای عالی امنیت ملی و مسوول ارشد مذاکرات هسته‌ای (از ۱۳۸۶)
معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه (از ۱۳۸۴)
مدیر بررسی‌های جاری دفتر رهبری (از ۱۳۷۹)
رییس اداره بازرسی وزارت خارجه (از ۱۳۷۰)
در انتخابات ۱۴۰۳ از سعید جلیلی با هشتگ #شهید_زنده یاد می‌شود. دوستداران جلیلی می‌گویند، برای ادامه دادن راه #شهید_جمهور به یک شهید زنده نیاز است و این شهید زنده کسی نیست جز سعید جلیلی.
طرفداران او برای دادن این لقب چند دلیل دارند. اول اینکه می‌گویند، جلیلی پاکدست و ساده زیست است. البته معمولا اطلاعات خاصی از نحوه زندگی مسوولان جمهوری اسلامی در دست نیست، ولی اگر بنابر دیده‌ها و شنیده‌ها فضاوت کنیم، جلیلی با یک خودروی تیبا رفت و آمد می‌کند که می‌تواند مظهر ساده زیستی او باشد.
در مقابل، بعضی از مخالفان او می‌گویند، این خودروی تیبا ضدگلوله است و برای اینکه بتوانند آن را ضدگلوله کنند، مبلغ خرید چند ماشین خارجی را هزینه کرده‌اند.
با این حال، حسین دهباشی که در زمینه تاریخ شفاهی فعال است، می‌گوید خودش در ایام انتخابات ۱۳۹۲ از آقای روحانی شنیده که صادق‌ترین و پاک‌ترین فرد در بین تمام کاندیداهای آن دوره، آقای جلیلی است.
دلیل بزرگ‌تری که به جلیلی شهید زنده می‌گویند، به حضور او در جنگ تحمیلی با عراق اشاره دارد. برخلاف بعضی از مسوولان امروز جمهوری اسلامی که در ایام جنگ تحمیلی خیلی زود به مدارج بالای فرماندهی رسیدند، سعید جلیلی در جبهه یک رزمنده ساده بود و دوشادوش دیگر رزمندگان مبارزه می‌کرد.
او در سال ۱۳۶۵ موقعی که دیده‌بان بود، مجروح شد و به دلیل کمبود امکانات در بیمارستان صحرایی شلمچه، پای راستش را قطع کردند و اکنون جانباز جنگ تحمیلی به شمار می‌رود.
جانبازان دفاع مقدس مثل شهدای جنگ، بسیار عزیز هستند و به آنها لقب شهید زنده داده شده است، عنوانی که طرفداران جلیلی می‌کوشند با کمک آن، چهره‌ای جذاب از او در انتخابات پیش رو به نمایش بگذارند.
قاسم سلیمانی و جلیلی
پاکدستی و ساده زیستی برای یک انسان صفات بارز و فوق‌العاده‌ای هستند، اما آیا رییس جمهور فقط به این ویژگی‌ها نیاز دارد یا باید ویژگی‌های دیگری نیز داشته باشد تا بتواند امور روزمره یک کشور را به خوبی حل و فصل کند، به برنامه‌ریزی‌ها برای آینده جهت دهد و به نحوی ریل‌گذاری کند که کشور در جهت رسیدن به اهداف تعیین شده، حرکت کند.
اما آیا جلیلی این ویژگی‌ها را دارد؟
یکی از ایرادهای اصلی که رقبا بر سعید جلیلی وارد می‌دانند، این است که سابقه کار اجرایی نداشته است. در حقیقت، او را دیکته نانوشته‌ای می‌دانند که نمی‌توان حدس زد وقتی مهم‌ترین پست اجرایی کشور را در دست می‌گیرد، چه کار خواهد کرد.
حالا پرسش کلیدی اینجا است: آیا سپردن امور کشور به کسی که سابقه کار اجرایی نداشته، درست است؟ آیا نباید افراد از سمت‌های پایین‌تری شروع کنند و بعد به پست بسیار مهمی مثل ریاست جمهوری برسند؟
علاوه بر این، نقل قول بسیار مهمی از سردار سلیمانی وجود دارد که باعث می‌شود درباره رای دادن به جلیلی دچار تردید شویم.
ظاهرا سردار سلیمانی یک بار گفته، اگر سعید جلیلی رییس جمهور شود، در سپاه قدس نخواهد ماند چون با وجود جلیلی، همه کارها قفل می‌شود. البته عده‌ای، صحت این نقل قول را تکذیب کرده‌اند.
مذاکره با غربی‌ها
سعید جلیلی بین سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ دبیر شورای امنیت ملی و مسوول ارشد مذاکرات هسته‌ای بود. درباره نحوه مذاکرات او با نمایندگان پنج به علاوه یک، روایت‌های متعددی وجود دارد؛ از جمله اینکه گفته می‌شود در جریان یکی از مذاکرات، جلیلی پای مصنوعی خود را درآورده و روی میز گذاشته است.
البته که این روایت اغراق شده است و احتمالا صحت ندارد، اما به نظر می‌رسد واقعیت هم چندان تفاوتی با این قضیه نداشته باشد. برای نمونه، «بیل برنز»، دیپلمات آمریکایی در کتاب «مذاکرات پشت پرده» نوشته است:
«در حالى که به سعید جلیلى که در مقابلم نشسته بود نگاه مى‌کردم، بیانیه‌اى کوتاه و ساده را قرائت کردم. ابراز امیدوارى کردم که ایرانى‌ها پیام حضور ما در مذاکرات را دریافت کرده باشند… جلیلى به دقت سخنان مرا یادداشت مى‌کرد و در طول سخنانم لبخند به لب مى‌آورد.
در ادامه نطقى چهل و پنج دقیقه‌اى درباره تاریخ و فرهنگ ایران ایراد کرد که در جاى‌جایش بر نقش سازنده ایران در منطقه تاکید شده بود. وقتى جلیلى مى‌خواست از ارائه پاسخ‌هاى صریح طفره برود، سعى مى‌کرد افراد حاضر در مذاکره را گیج و مبهوت کند و این سخنرانى یکى از آن مواقع بود…
جلیلى در پایان سخنانش برگه‌هایى از تفاهم شفاهى ایران در اختیار اعضای مذاکره‌کننده گذاشت. عنوان نسخه انگلیسى این برگه‌ها غلط املایى داشت.
آنها به جاى اینکه در بالاى برگه بنویسند Paper Non (به معناى تفاهم شفاهى) نوشته بودند Paper None (معناى لغوى‌اش مى‌شود: هیچ کاغذى نیست).»
عبدالرضا داوری، فعال تندروی رسانه‌ای، یک بار توئیت زد: «دیپلماسی جلیلی را باید در چارچوب یک درس سه واحدی، با عنوان «دیپلماسی بازنده» در دانشکده‌های روابط بین‌الملل تدریس کنند» و بار دیگر نوشت: «سعید جلیلی، پرونده هسته‌ای ایران را با کمتر از ۵۰ تحریم از علی لاریجانی تحویل گرفت و با بیش از ۵۰۰ تحریم به محمدجواد ظریف تحویل داد.»
باید پذیرفت کارنامه سعید جلیلی در مذاکرات هسته‌ای روشن نیست، پس چگونه می‌توان انتظار داشت او رییس‌جمهور شود و انواع مذاکرات پیچیده داخلی و خارجی را با موفقیت جلو ببرد؟
نقش جلیلی در دولت رییسی
سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ شرکت کرد، اما در نیمه‌راه انصراف داد. در بیانیه او آمده بود: «با رای به سیدابراهیم رییسی او را در قبول مسوولیت یاری کنیم.» بعدتر ابراهیم رییسی فاش کرد، پس از پیروزی در انتخابات بارها به جلیلی پیشنهاد حضور در کابینه را داده، اما او نپذیرفته است.
با این حال، حضور جلیلی در دولت پررنگ بود. برای نمونه، علی باقری کنی که در سالهای ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ در تیم مذاکره کننده هسته‌ای در کنار جلیلی بود و در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ نیز رییس ستاد او شد، در دولت رییسی به عنوان مذاکره کننده ارشد هسته‌ای انتخاب شد.
برنامه‌های احسان خاندوزی در وزارت اقتصاد و بهرام عین‌اللهی در وزارت بهداشت دولت سیزدهم نیز به شدت به تفکرات و برنامه‌های جلیلی نزدیک است. در حالی که گفته می‌شود خاندوزی از نیروهای قالیباف است، شواهد و قراین نشان می‌دهند جلیلی توانسته او را به سمت خود بکشد.
ولی مهم‌ترین بخش نفوذ سعید جلیلی به صدا و سیما برمی‌گردد. البته صدا و سیما منفک از دولت عمل می‌کند ولی بعد از اینکه ابراهیم رییسی دولت را در دست گرفت، صدا و سیما به حیاط خلوت جلیلی تبدیل شد.
ابتدا علیرضا خدابخشی، پسرخاله جلیلی به معاونت سیاسی صدا و سیما، مهم‌ترین معاونت این سازمان رسید و بعدتر وحید جلیلی، برادر او، «قائم مقام رییس سازمان در امور فرهنگی و دبیر ستاد تحول در رسانه ملی» شد.
خدابخشی بعد از جنجال‌هایی که پیش آمد، از صدا و سیما رفت اما خیلی‌ها معتقدند رسانه ملی را وحید جلیلی اداره می‌کند، نه پیمان جبلی، رییس صدا و سیما.
سخنان عجیب در تلویزیون
سعید جلیلی در اولین برنامه تلویزیونی خود برای انتخابات ۱۴۰۳ ادعا کرد، می‌توان روابط را با ۲۰۰ کشور دنیا توسعه داد و باعث پیشرفت ایران شد. او از این هم انتقاد کرد که چرا در یک دوره، فقط با سه، چهار کشور که دشمن ما بودند، ارتباط برقرار می‌شده است.
البته بیرون آمدن این حرف از زبان کسی که سال‌ها در وزارت امور خارجه بوده و نامزد ریاست جمهوری ۱۴۰۳ است، کمی عجیب به نظر می‌رسد.
در هر حال، آقای جلیلی می‌داند یکی، دو تا از کشورهای دشمن ما که روزگاری تلاش می‌شد با آنها رابطه برقرار شود، جزء اتحادیه اروپا هستند و موضع‌گیری اعضای اتحادیه اروپا یکسان است، بنابراین در صورت ادامه دشمنی با آن یکی، دو کشور، باید اعضای اتحادیه اروپا را از فهرست ۲۰۰ کشوری که می‌توان با آنها رابطه برقرار کرد، کنار گذاشت.
او هم‌چنین می‌داند یکی دیگر از دشمنان ما با بیش از ۱۰۰ کشور دنیا روابط بسیار قوی و پیچیده‌ای دارد و مانع از برقرار ارتباط ما با آنها می‌شود، بنابراین باید این صد و خرده‌ای کشور را هم از آن فهرست ۲۰۰ تایی کنار گذاشت.
حالا این سوال پیش می‌آید که آیا آقای جلیلی وعده‌هایی می‌دهد که می‌داند دولت توان انجام آنها را ندارد؟
نامزد اصلح پایداری
جبهه پایداری سال ۱۳۹۰ رسما اعلام موجودیت کرد. رهبر معنوی آنها محمدتقی مصباح یزدی بود و رییس شورای مرکزی این جبهه مرتضی آقاتهرانی است. از اعضای معروف آن می‌توان به صادق محصولی، حمید رسایی، سید محمود نبویان، مهدی کوچک‌زاده، جواد کریمی قدوسی و… اشاره کرد.
اصول جبهه پایداری مشتمل بر این‌ها است:
- وحدت حول محور ولی فقیه
- بیزاری از عاملین فتنه ۸۸
- بیزاری از ساکتین فتنه ۸۸
- بیزاری از جریان انحرافی (احمدی نژاد)
پایداری در انتخابات سال ۱۳۹۲ از جلیلی حمایت کرد اما در ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ پشتیبان ابراهیم رییسی بود. گفته می‌شود گروهی از طرفداران جلیلی معتقد هستند، ابراهیم رییسی گزینه «صالح» بوده اما گزینه «اصلح» کسی به جز جلیلی نیست.
این احتمال وجود دارد که پایداری‌چی‌ها امسال از جلیلی حمایت کنند، اگرچه بعضی از اعضای این جبهه معتقدند، جلیلی اهل کار تشکیلاتی نیست.
باید دید پایداری در انتخابات ۱۴۰۳ از چه کسی حمایت می‌کند، جلیلی یا یک نامزد دیگر؟
در هر حال، سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری در سالهای ۱۳۹۲ و ۱۴۰۰ حضوری ناموفق داشت؛ اما امسال با پایداری یا بی‌پایداری، قصد پیروزی دارد.